1
استاد گروه فلسفه و حکمت اسلامی موسسه امام خمینی ره قم
2
دانشیار گروه آموزشی فلسفه و حکمت اسلامی دانشکده الهیات و معارف اسلامی
AHI/ahi.2024.541
چکیده
مشهور فلاسفه به قاعدۀ «الشیء ما لم یجب لم یوجد» باور دارند که دلالت بر صحت ضرورت سابق دارد؛ اما برخی از متکلمین و اصولیون اشکالاتی را به آن وارد دانستند. استاد فیاضی قاعدۀ فوق را با قرائت مشهور نمی‌پذیرند و ضرورت سابق را به‌جهت ارتفاع نقیضین محال می‌دانند که البته در کتاب «جبر فلسفی از دیدگاه استاد فیاضی» ضمن چهار اشکال اساسی به طور کامل تقریر شده است. استاد کهنسال نیز به‌عنوان مدافع قاعده، چهار نقد به تقریر استاد فیاضی وارد می‌کنند که حول آن گفتگو می‌شود. همچنین به جهت واکاوی قاعدۀ مذکور، در تحلیل ماهیت و حقیقت وجوب گفتگویی صورت می‌گیرد. درنهایت از میان نکات مطرح شده، مشخص می‌گردد که قرائت استاد کهنسال از قاعده نیز مطابق مشهور نیست و بین نظر ایشان و استاد فیاضی در مورد فواعل غیرمختار اختلافی وجود ندارد؛ اما در فواعل مختار، استاد فیاضی ضمن رد ضرورت بالقیاس، وجود علت تامه را برای تحقق معلول کافی نمی‌دانند که از نظر استاد کهنسال منعی ندارد.
)