2
دانشجوی دکتری معارف و اندیشۀ اسلامی دانشگاه تهران
چکیده
برهان صدیقین به‌عنوان یکی از مهمترین براهین اثبات حق‌تعالی با تقریرهای گوناگونی ارائه شده که گوهر مشترک همۀ آنها رسیدن از مطلق وجود به وجود مطلق است. برخی از حکما در تأیید این برهان به فراز «یَا مَنْ دَلَّ عَلَى ذَاتِهِ بِذَاتِهِ» در دعای صباح استشهاد کرده‌اند. برای بررسی مسئلۀ تطبیق این فراز بر برهان صدیقین ابتدا به واکاوی متن دعا پرداخته‌ایم که براین اساس، به نظر می‌رسد اولاً نوع دلالت مذکور در این فراز، دلالت عقلی است و در آن از دو لازم از لوازم عام وجود یعنی مفهوم واقعیّت و مفهوم ضرورت ازلیّ استفاده شده و از وجود خدا، وجوب آن اثبات می شود. در این صورت، مشابه همان بیان مبارک امیرالمؤمنین؟ع؟خواهد بود که رسیدن از ذات به ذات است. ثانیاً با بررسی معانی «باء»، در صورتی میتوان این فراز را استشهادی بر برهان صدیقین دانست که سببیّت غیرتقدیری از معنای «باء» مورد نظر باشد. در قسمت دوم نیز بر اساس شواهد خارج از متن دعا و باتوجّه‌به فرازهای دیگر ادعیه که مفسر یکدیگر هستند، میتوان ادعا کرد که این عبارت، بر برهان صدیقین دلالت می‌کند. البته نگارنده به این انحصار قائل نبوده و معتقد است نمی‌‌توان از معانی محتمل دیگر آن چشم‌‌پوشی کرد.
)