1
دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد
2
دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد
3
استاد گروه زیست شناسی دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
ابصار یکی از حواس پنج‌گانه‌ی ظاهری است که در فلسفۀ اسلامی همواره از آن بحث شده است، به‌گونه‌ای که هر یک از سه مکتب مهم فلسفۀ اسلامی، نظریه‌ای خاص و متفاوت دربارۀ آن مطرح کرده‌اند. حکمت متعالیه -که مکتب غالب در فلسفۀ اسلامی کنونی است- ابصار را امری مجرّد و حاصل خلاقیّت نفس می‌داند. براساس این دیدگاه، شرایط مادّی ابصار، مخصّصِ افاضۀ نفس است. یکی از ادله‌ای که برای اثبات این مدعا اقامه می‌شود، امتناع انطباع کبیر در صغیر است؛ استدلالی که در پاسخ به نظریۀ انطباع -که مبتنی بر طبیعیات قدیم بود- مطرح شد. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا به شیوۀ عقلی و با استفاده از شواهد تجربی جدید، چگونگی ابصار و دیدن تصاویر، تحلیل و بررسی گردد. در همین راستا با استفاده از یافتههای علوم اعصاب دربارۀ ابصار، استحکام و کاربرد استدلال امتناع کبیر در صغیر بررسی گردیده و در پایان، این نتیجه به دست آمده است که یافتههای علوم اعصاب، دیدگاه طبیعیات قدیم را در خصوص انطباع رد می‌کنند. با این‌وجود، هنوز یافتههای یادشده نمی‌تواند تمام ویژگی‌های مربوط به ابصار را تبیین کند. در عین حال، استدلال ملاصدرا دربارۀ تجرّد ابصار را می‌‌توان با علوم جدید نیز تطبیق داد و اساساً یافتههای علوم اعصاب مانعی برای تجرّد به معنای صدرایی نیست.
)